Thích ứng đến không còn là chính mình

Chỉ những trận cầu play-off mới đáng xem. Bởi đó là những trận một sống một còn người ta phải loại trừ nhau để tồn tại -- trong một số báo trước tôi đã ghi nhận sự thực đó trong bóng đá để minh chứng cho cuộc đấu tranh sinh tồn nhiều khi quá khắc nghiệt trong lòng xã hội Việt.

Blog & website bạn bè

Nhưng các nhà báo thể thao còn nói thêm : trong khi play-off thì các cuộc đấu ở giải ngoại hạng thường lại quá nhàm chán . Có cảm tưởng là người ta sợ vô địch .Vì nhiều lý do khác nhau ,trong đó có một lý do là vô địch sẽ rất mệt . Đứng ở đỉnh cao rất tốn kém . Bị ràng buộc bị đòi hỏi nhiều . Lơ là một tí là bị xô đổ . Cái được chẳng là bao so với cái mất.
Kết hợp cả hai hiện tượng trên , có thể đọc ra một quy luật hai mặt: Đừng ai hòng “giết” chúng ta . Muốn loại ta ra khỏi cuộc sống , sự chống trả sẽ diễn ra đến cùng. Dẫu phải cạp răng vào đất ta cũng chẳng từ .
Song bảo từng cá nhân tự vượt mình thì lại là chuyện bất khả , đến ông trời cũng phải lắc đầu .
Nói cách khác con người nơi đây thường dừng lại ở tình trạng dang dở nửa vời . Không có nhu cầu hoàn thiện . Cuộc sông lan ra theo chiều rộng mà không vươn lên theo chiều cao

Những năm trước sau 1970 , tôi từng phụ việc biên tạp thơ ở một tạp chí . Mỗi tháng , tôi phải chọn để trình lên trên độ mươi –mười lăm bài thơ . Cái khó của tôi là -- với từng nhà thơ mà với cả nền thơ cũng vậy -- bài có thể đăng luôn quá nhiều , vài chục bài cũng có . Trong khi đó để tìm cho được một hai bài thật hay thường không có .
Điều quan trọng là trong thâm tâm nhiều nhà thơ chỉ lo sản xuất đều đều , mà không tính chuyện vượt mình . Người ta bảo rằng một trong những lý do khiến Hemingwway tự tử là do sau khi viết Ông già biển cả , tác giả cảm thấy mình không bao giờ viết hơn được nữa . Tâm lý đó xem ra xa lạ với các nhà thơ Việt
Tâm lý dừng lại thỏa mãn xa lạ với sự hoàn thiện có thể bắt đầu từ một cuộc sống quá dễ dàng và sự tự bằng lòng đến với người ta một cách tự nhiên; mà cũng có khi bắt đầu từ một cuộc sống quá khó khăn mỗi phen vươn lên là một lần tróc da sày vẩy.Trong cả hai trường hợp cái chính là chúng ta thiếu sự dẫn dắt của lý tính để hiểu ra sự vô tận của đời sống cũng như sự vô tận của khả năng con người . Không có đích để nhắm tới , không đủ khát vọng và ý chí thực hiện khát vọng , chúng ta nghĩ ra đủ thứ lý do biện hộ cho sự dừng lại của mình .
Đã có nhiều người ca ngợi và biện hộ cho tính thích ứng của người Việt, hiếm hoi lắm mới thấy có người tìm ra ở đây một ý kiến phủ nhận . Trong số này có bà Thái Kim lan Bà cho rằng việc thích ứng quá nhanh làm cho người ta không trau dồi được bản lĩnh và không nâng cao được mình lên .
Nhiều nhà nghiên cứu tâm lý học xuất phát từ kinh nghiệm của các dân tộc khác , cũng có những kết luận tương tự.
Trong một tài liệu mang tên Xã hội học cá nhân, I.X.Kon ( Nga thời xô viết) từng cho rằng về đường trí tuệ kẻ lo thích nghi kém phát triển hơn người độc lập. Họ thường nghe ngóng dao động và rất dễ bảo thủ. Họ không đủ lòng tự tin. So với những nhân cách độc lập, và được phát triển trong điều kiện chính thường, thì quan niệm của họ về bản thân phiến diện hơn hời hợt hơn. Đứng trước thực tế khách quan, năng lực phán đoán của họ thấp. Với người chung quanh họ vừa thiếu tin tưởng vừa dễ bị lừa. Nói chung là họ rất thụ động, hay đạo đức hóa các mối quan hệ và sợ xa rời tiêu chuẩn.
Những đăc điểm đó của con người thích ứng cũng là đặc điểm của của người Việt trong trường kỳ gian nan lịch sử , và đến thời bao cấp.
.Một ông già lần mò tìm kiếm mãi mới có được một bộ đồ trà rất đẹp ,. Chẳng may ông sa vào cảnh làm ăn thất bát , đành mang theo chiếc ấm lang thang khắp nơi . Một lão già khác biết vậy , cho lão tá túc và dùng trăm phương nghìn kế để chiếm lại chiếc ấm đó kể cả giá rất cao . Người chủ nhân chiếc ấm không chịu,vẫn ngày ngày pha trà uống nước . chho tới khi chết.Lúc này lão nhà giàu đi tìm cái ấm , nào ngờ trước lúc trút hơi thở cuối cùng
ông lão ăn mày còn cố sức ném cái ấm ra sân để nó vỡ ra từng mảnh .
Ba Kim từng ghi lại giai thoại sau đây để liên hệ tới cuộc đời nhà văn Lão Xá , người đã tự tử trong Cách mạng văn hóa Mẩu chuyện này có mô-típ tương tự với truyện ngắn